Podejmowanie decyzji
w istotnych sprawach dotyczących małoletnich
umieszczonych w pieczy zastępczej
Rodzina zastępcza jest to instytucja powoływana na mocy ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępcze (Dz. U. z 2020 r. poz. 821 z późn. zm.)
Pieczą zastępczą w formie rodzinnej obejmowane są dzieci, które z jakichkolwiek powodów nie mają zapewnionej opieki przez rodziców. Sąd może zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej albo powierzyć tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących rodzin zastępczych, w zakresie niezbędnych szkoleń, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej albo zarządzić umieszczenie małoletniego w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej. Umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej powinno nastąpić po wyczerpaniu wszystkich form pomocy rodzicom dziecka, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, chyba że dobro dziecka wymaga zapewnienia mu niezwłocznie pieczy zastępczej. Dziecko umieszcza się w pieczy zastępczej do czasu zaistnienia warunków umożliwiających jego powrót do rodziny albo umieszczenia go w rodzinie przysposabiającej. Orzeczenie w przedmiocie umieszczenia dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej zapada w formie postanowienia, które jest skuteczne i wykonalne z chwilą ogłoszenia, a gdy ogłoszenia nie było, z chwilą wydania.
Dziecko będące pod opieką rodziny zastępczej może w niej przebywać do osiągnięcia pełnoletniości lub maksymalnie do 25 roku życia, jeżeli zachodzą ku temu odpowiednie przesłanki. Małoletni przebywający w pieczy zastępczej mają szansę powrotu do swojej rodziny biologicznej w przypadku, kiedy pod nadzorem odpowiednich instytucji rodzina ta będzie w stanie wykazać, że jest już zdolna do tego aby w pełni zaopiekować się dziećmi, które wcześniej zostały umieszczone w rodzinie zastępczej.
Obowiązek i prawo wykonywania bieżącej pieczy nad dzieckiem umieszczonym w rodzinnej pieczy zastępczej, jego wychowania i reprezentowania w tych sprawach, a w szczególności w dochodzeniu świadczeń przeznaczonych na zaspokojenie jego potrzeb, należą do rodziny zastępczej lub prowadzącego rodzinny dom dziecka. Pozostałe obowiązki i prawa wynikające z władzy rodzicielskiej należą do rodziców dziecka, jeżeli nie zostali jej pozbawieni. W sytuacji, gdy rodzice dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej mają ograniczoną władzę rodzicielską, to nadal przysługuje im prawo do decydowania o istotnych dla dziecka sprawach, np. wyrażenie zgody na leczenie lub przeprowadzenie zabiegu, itp. Każda ważna decyzja dotycząca dziecka podjęta przez rodzica zastępczego – musi być zatwierdzona przez rodzica biologicznego oraz winna być podjęta po uprzedniej konsultacji z pracownikiem PCPR-u w Ełku.
Mając na uwadze art. 33 w/w ustawy należy pamiętać, iż jednym z głównych zadań, obok opieki i wychowania jest nawiązanie i podtrzymanie bliskich, osobistych i społecznie akceptowalnych kontaktów z rodziną i osobami bliskimi dziecku, bardzo ważne jest, umożliwienie dziecku kontaktu z rodzicami, chyba że sąd postanowi inaczej.
Sąd opiekuńczy może postanowić inaczej i pozbawić rodziców możliwości wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnim. W przypadku pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej, sąd ustanawia opiekuna prawnego małoletniego przebywającego w pieczy zastępczej.
Opiekun prawny zastępuje rodziców ze wszystkimi ich obowiązkami. Sprawuje opiekę i ochronę nad interesami osobistymi oraz majątkowymi dziecka. Opiekun jest także przedstawicielem ustawowym podopiecznego, co oznacza, że może zajmować się czynnościami prawnymi w jego imieniu.
Osoby, które jednocześnie pełnią funkcję opiekuna zastępczego i opiekuna prawnego, mogą podejmować decyzje w istotnych sprawach dotyczących osoby dziecka, jednakże zobowiązani są każdorazowo konsultować je z sądem rodzinnym oraz organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej.
W tym miejscu, należy zwrócić uwagę, iż niedopuszczalne jest, aby rodziny zastępcze, prowadzący rodzinne domu dziecka wykonywały zadania organizatora rodzinnej pieczy zastępczej bądź też ośrodków adopcyjnych wobec dzieci z uregulowaną sytuacją prawną, tj.: udostępniały informacje o dzieciach z uregulowaną sytuacją prawną osobom postronnym, na stronach www, środkom masowego przekazu, zgłaszały do ośrodków adopcyjnych informacje o dzieciach z uregulowaną sytuacją prawną, w celu poszukiwania dla nich rodzin przysposabiających (zadania organizatora rodzinnej pieczy zastępczej), dobierały rodziny przysposabiające, przeprowadziły analizy sytuacji osobistej, zdrowotnej, rodzinnej, dochodowej kandydatów do przysposobienia dziecka, zwanej dalej „wywiadem adopcyjnym” (zadania ośrodków adopcyjnych).
Z poważaniem
Iwona Nowakowska
Dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Ełku
